Аман дотор хатуу яс ургаад байна уу Доод эрүүний товгор-ын шалтгаан ба шийдэл
Аман дотор хатуу яс ургаад байна уу? 'Доод эрүүний товгор'-ын шалтгаан ба шийдэл
"Аан? Хэлний минь доор, эрүүний дотор талд урьд нь байгаагүй хатуу яс тэмтрэгдээд байх юм?"
Нэгэн өдөр шүдээ угааж байхдаа доод эрүүнийхээ дотор талыг хэлээрээ тэмтрэхэд, дугуй хэлбэртэй хатуу бөөгнөрөл мэдрэгдэж, цочирдсон тохиолдол танд бий юу?
Ямар нэг өвдөлтгүй, онцгой зовиургүй болохоор нь "Энэ юу юм бол?" гэж бодсоор тоолгүй орхих нь элбэг. Энэхүү хатуу "яс"-ны нь үнэндээ "Доод эрүүний товгор" (Mandibular Torus буюу Torus Mandibularis) хэмээн нэрлэгддэг ясны ургалт юм.
"Хорт хавдар эсвэл ямар нэг ноцтой өвчин юм биш биз дээ?" гэсэн айдас хамгийн түрүүнд төрж магадгүй. Гэхдээ азаар, доод эрүүний товгор нь бидний биед ямар ч хор хөнөөлгүй, хоргүй ясны ургалт (Benign Bone Growth) буюу хэвийн яс шаардлагагүйгээр илүүдэл ургасан байдал юм.
Өнөөдөр бид олон хүний санааг зовоодог энэхүү аман доторх хатуу ясны ургалтын талаар, яагаад үүсдэг, тэр чигт нь орхиж болдог эсэх, мөн ямар тохиолдолд эмчилгээ шаардлагатай талаарх бүх асуултад дэлгэрэнгүй хариулах болно.
Доод эрүүний товгор яг яагаад үүсдэг вэ?
Энэхүү ясны ургалт яг яагаад үүсдэг талаар 100% тодорхой болсон шалтгаан одоогоор байхгүй. Гэсэн хэдий ч, олон жилийн судалгаагаар дараах хүчин зүйлс хамтдаа нөлөөлдөг болохыг тогтоогоод байна.
1. Хамгийн гол шалтгаан: ЗАЖЛАХ ХҮЧ (Occlusal Stress)
Хамгийн түгээмэл бөгөөд хамгийн хүчтэй таамаглал бол хэт их "зажлах хүч" буюу хэт хүчтэй зажлалт юм. Биднийг хоол идэх үед үүсдэг механик хүч нь доод эрүүний ясанд тасралтгүй дамждаг. Энэхүү байнгын ачааллаас болж яс өөрийгөө хамгаалах, бэхжүүлэх зорилгоор аажмаар нэмэлт ургалт өгдөг гэж үздэг.
Ялангуяа дараах зуршилтай бол энэхүү товгор үүсэх магадлал эрс нэмэгддэг:
Шүд хавирах (Bruxism) ба Шүд зуух: Унтаж байхдаа шүдээ хавирах, эсвэл өдрийн цагаар стрессдэх, анхаарлаа төвлөрүүлэх үедээ араа шүдээ зуух зуршил нь эрүүний ясанд асар их ачаалал өгдөг.
Монгол хүний хоолны онцлог: Бидний хооллолтын хэв маяг болох хатуу ааруул, борц, хөлдүү мах зэрэг хэт хатуу, чигчийрсэн хоол хүнс, мөн бохь байнга зажлах зуршил нь эрүүний ясыг байнга цочроож, ургалт өгөх гол шалтгаан болдог.
2. Удамшлын хүчин зүйл
Доод эрүүний товгор нь удамших хандлага харьцангуй өндөр байдаг. Хэрэв таны эцэг, эхийн аль нэгэнд нь ийм ясны ургалт байдаг бол хүүхдүүдэд нь ч мөн илрэх магадлал ердийн хүнээс хамаагүй өндөр байдаг.
3. Амны хөндийн бүтэц ба Шүдний зуулт
Хувь хүний эрүүний ясны бүтэц, шүдний нийлэлт буюу зуултын байдал (хазалт буруу байх) зэрэг анатомийн хүчин зүйлс ч нөлөөлж болно.
Энэхүү ясны товгор нь ихэвчлэн өсвөр наснаас хойш аажим аажмаар ургаж эхэлдэг бөгөөд дунд болон ахимаг насанд хамгийн тод илэрдэг. Дийлэнхдээ доод эрүүний дотор талд, жижиг араа шүдний орчимд хоёр талдаа тэгш хэмтэй ургах нь элбэг.
Ямар шинж тэмдэг илэрдэг вэ? Тэр чигт нь орхиж болох уу?
Аз болоход, доод эрүүний товгор нь ихэвчлэн ямар ч шинж тэмдэггүй байдаг. Өвдөлт мэдрэгдэхгүй, ямар нэгэн хүндрэл учруулахгүй. Тиймээс олон арван жил огт анзааралгүй явж байгаад тохиолдлоор (жишээ нь, шүдний эмнэлэгт үзүүлэх үед) илрүүлэх нь түгээмэл.
Гол онцлогууд:
Байршил: Ихэвчлэн доод эрүүний ясны хэл талын дотор хэсэгт.
Хэлбэр: Гадаргуу нь гөлгөр, бөмбөгөр эсвэл олон товгороос бүрдсэн байж болно.
Мэдрэмж: Маш хатуу ясны эд тул "чулуу" шиг хатуу тэмтрэгдэнэ.
Ургалт: Маш удаан ургадаг бөгөөд ихэвчлэн тодорхой хэмжээнд хүрээд ургалт нь зогсдог.
Өвдөлт: Ердийн үед огт өвдөлтгүй.
Ихэнх тохиолдолд, хэрэв таны өдөр тутмын амьдралд ямар нэгэн зовиур учруулахгүй л бол энэ ясны ургалтыг эмчлэх шаардлагагүй, тэр чигт нь орхиж болно.
Хорт хавдарт шилжих магадлал бараг БАЙХГҮЙ (тэг хувьд ойрхон) тул та санаа зоволгүй, зөвхөн шүдний эмчийн хяналтад байхад л хангалттай.
Ямар тохиолдолд эмчилгээ шаардлагатай вэ?
Өвдөлтгүй, аюулгүй юм бол ямар үед авах шаардлага гардаг вэ? Ясны ургалт өөрөө асуудал биш ч, шүдний бусад эмчилгээнд саад учруулах, эсвэл өдөр тутмын амьдралд хүндрэл учруулж эхэлбэл авах мэс заслыг авч үздэг.
▶︎ Оношилгоо
Оношлоход маш энгийн. Шүдний эмнэлэгт (Нүүр амны мэс заслын эмч) хандахад эмч нүдээр харж, гараар тэмтэрч үзээд л шууд оношлох боломжтой. Илүү нарийн хэмжээ, хэлбэр, мөн ойр орчмын шүдний ёзоортой хэр ойрхон болохыг тодорхойлохын тулд Панорама рентген зураг эсвэл КТ (Компьютер томографи) авч болно.
▶︎ Эмчилгээ (Мэс заслаар авах) шаардлагатай тохиолдлууд
Авагддаг хиймэл шүд (Тулгуургүй шүдэлбэр) хийлгэх үед: Ясны товгор хэт том байвал хиймэл шүдний суурь таарахгүй байх, эсвэл тавьсны дараа буйлыг байнга дарж, цочроож, шархлуулж, хүчтэй өвдөлт үүсгэдэг. Иймд хиймэл шүд хийлгэхийн өмнө товгорыг заавал авдаг.
Имплант (Суурин шүд) суулгах үед: Имплант суулгах шаардлагатай байршилд ясны товгор байвал, эсвэл мэс заслын багаж хүрэхэд саад учруулж байвал авах шаардлагатай.
Ярианы бэрхшээл ба Таагүй мэдрэмж: Ургалт хэт томорч, хэлний хөдөлгөөнд саад учруулах, үг хэлэхэд торох, эсвэл аманд байнга "илүү юм" байгаа мэт мэдрэмж төрүүлж, стресс өгч байвал авч болно.
Буйлны үрэвсэл ба Эрүүл ахуйн асуудал: Ясны товгорыг хучиж буй буйл маш нимгэн байдаг тул хатуу хоолонд амархан гэмтэж, шархалж, байнга үрэвсэж байвал. Мөн товгорын эргэн тойронд хоолны үлдэгдэл тогтож, цэвэрлэхэд хэцүү байснаас болж амны эвгүй үнэр, буйлны үрэвсэл үүсгэж байвал авахыг зөвлөдөг.
▶︎ Мэс засал хэрхэн явагддаг вэ?
Доод эрүүний товгорыг авах мэс засал нь орон нутгийн мэдээ алдуулалтын дор харьцангуй хялбар хийгддэг.
Буйлыг зүсэж, илүүдэл ясыг ил гаргана.
Шүдний өрөм, лазер, эсвэл хэт авиан мэс заслын хутга ашиглан илүүдэл ургасан ясыг арилгаж, тэгшилдэнэ.
Тэгшилсэн ясны дээгүүр буйлыг буцаан хучиж, оёдол тавьснаар мэс засал дуусна.
Мэс заслын хугацаа нь товгорын хэмжээ, байршлаас хамаарч 30 минутаас 1 цаг орчим үргэлжилдэг.
Урьдчилан сэргийлэх ба Арчилгаа
Ясны ургалтыг бүрэн зогсоох урьдчилан сэргийлэлтийн арга байхгүй ч, түүнийг өдөөдөг хүчин зүйлсээс зайлсхийж, томорч, даамжрахаас нь сэргийлэх боломжтой.
Шүд хавирах / Зуух зуршлыг хянах: Хэрэв энэ нь стрессээс үүдэлтэй бол бясалгал, дасгал хөдөлгөөнөөр тайвшрах нь тустай. Хэрэв унтаж байхдаа шүдээ хавирдаг бол шүдний эмнэлэгт хандаж "Шөнийн хамгаалалтын капа" (Splint) хийлгэж зүүх нь эрүүний яс болон шүдэнд ирэх ачааллыг эрс бууруулдаг.
Хооллолтоо зохицуулах (Монгол нөхцөлд): Ааруул, борц, хатуу бохь, мөс зэрэг хэт хатуу, чигчийрсэн хүнсийг байнга идэх зуршлаа багасгах нь зүйтэй.
Амны хөндийн эрүүл ахуй: Ясны товгорын эргэн тойронд хоолны үлдэгдэл тогтохдоо амархан байдаг тул шүдээ угаахдаа тэр хэсгийг илүү анхаарч, сайтар цэвэрлэж байх нь буйлны үрэвслээс сэргийлнэ.
Шүдний эмчийн тогтмол үзлэг: Онцгой зовиургүй байсан ч шүдний эмчид тогтмол үзүүлж, ясны товгорын хэмжээ, хэлбэрт өөрчлөлт орж байгаа эсэх, эргэн тойрны буйл эрүүл байгаа эсэхийг хянуулж байх нь чухал.
Аман дотор тэмтрэгдэх хатуу бөөгнөрөл нь биднийг айдаст автуулж болох ч, ихэнх тохиолдолд энэ нь эрүүл мэндэд аюулгүй "Доод эрүүний товгор" байх магадлал өндөр юм. Одоо та үүнийг юу болохыг мэддэг болсон тул хэт их санаа зоволгүй, хэрэв ямар нэг зовиур илэрвэл эсвэл шүдний бусад эмчилгээ хийлгэх гэж байгаа бол мэргэжлийн эмчтэй зөвлөлдөж, зөв арга хэмжээг аваарай.
Комментарии
Отправить комментарий