Элгэнд үүсгэвэр илэрсэн үү? Айдаст бүү авт! Төрөл тус бүрийн арга хэмжээг танилцуулж байна
"Элгэнд үүсгэвэр" илэрсэн үү? Айдаст бүү авт! Төрөл тус бүрийн арга хэмжээг танилцуулж байна
"Эрүүл мэндийн урьдчилан сэргийлэх үзлэгийн хариу: Таны элгэнд жижиг үүсгэвэр (зангилаа) ажиглагдлаа. Нарийн мэргэжлийн эмчийн үзлэг, нэмэлт шинжилгээ шаардлагатай."
Жил бүр хийлгэдэг эрүүл мэндийн үзлэгийнхээ хариун дээр ийм өгүүлбэр харах нь хэнийг ч цочроож, сэтгэл түгшээх нь гарцаагүй. "Хавдар юм болов уу?", "Элэгний өвчин хүнд байдаг гэсэн..." гээд л элдэв таагүй бодол толгойд эргэлдэж эхэлнэ.
Гэхдээ хамгийн муу зүйлийг шууд таамаглаж, хэт их санаа зовох шаардлагагүй гэдгийг юуны түрүүнд хэлье. Орчин үед эрүүл мэндийн үзлэг, ялангуяа хэвлийн ЭХО (ультрасонографи) шинжилгээ түгээмэл болсноор, өмнө нь анзаарагдалгүй өнгөрдөг байсан жижиг үүсгэврүүд эрт илрэх нь маш элбэг болсон.
Хамгийн гол нь, ийнхүү тохиолдлоор илэрч буй элэгний үүсгэврүүдийн дийлэнх нь хорт хавдар биш, харин "сайн чанарын" буюу хоргүй үүсгэвэр байх магадлал хамаагүй өндөр байдаг.
Өнөөдөр бид олон хүний нойрыг хулжаадаг "элгэнд үүссэн үүсгэвэр" гэж яг юу болох, түүний төрөл, онцлог, эрсдэл, мөн цаашид хэрхэн хянаж, эмчлэх талаарх бүх асуултад дэлгэрэнгүй хариулах болно.
Миний элгэнд үүссэн үүсгэвэр гэж юу вэ? (Төрлүүд)
"Элгэнд үүссэн үүсгэвэр" гэдгийг анагаах ухаанд Элэгний зангилаа (Liver nodule) эсвэл Элэгний үүсгэвэр/хавдар (Liver tumor) гэж нэрлэдэг. Энэ нь элэгний эд дотор хэвийн бус эсийн бөөгнөрөл үүссэнийг илтгэх ерөнхий нэр томьёо юм.
Элгэнд үүсэх үүсгэврийг ерөнхийд нь хоёр том бүлэгт хуваадаг:
Хоргүй үүсгэвэр (Benign tumor): "Сайн чанарын" үүсгэвэр. Өсөлт нь удаан, бусад эрхтэн рүү тархдаггүй (үсэрхийлдэггүй), ихэнхдээ эрүүл мэндэд ноцтой аюул учруулдаггүй.
Түгээмэл төрлүүд: Элэгний уйланхай (усан хавдар), Элэгний гемангиома (судасны бөөгнөрөл), Нэвчдэст зангилаат гиперплази (FNH), Элэгний аденома.
Хортой үүсгэвэр (Malignant tumor): "Муу чанарын" буюу хорт хавдар. Өсөлт нь хурдан, эргэн тойрныхоо эд эсийг гэмтээж, бусад эрхтэн рүү үсэрхийлж, амь насанд аюул учруулж болзошгүй.
Түгээмэл төрлүүд: Элэгний эсийн хавдар (бидний ярьдгаар "элэгний хорт хавдар"), Элгэнд үсэрхийлсэн хавдар.
Одоо эдгээрээс хамгийн түгээмэл тохиолддог үүсгэврүүдийн онцлогийг дэлгэрэнгүй авч үзье.
1. Ихэнх нь санаа зовох зүйлгүй! Түгээмэл 'Хоргүй үүсгэвэр'
Элэгний Уйланхай (Hepatic Cyst) - Хамгийн түгээмэл "Усан Хавдар"
Онцлог: Элгэнд илэрдэг үүсгэврүүд дундаас хамгийн элбэг тохиолддог нь "уйланхай" буюу усан хавдар юм. Нэрнээсээ л ойлгомжтой, элгэн дотор шингэнээр дүүрсэн цэврүү үүссэн гэсэн үг.
Шалтгаан: Яг тодорхой шалтгаан нь бүрэн тайлагдаагүй ч ихэвчлэн төрөлхийн байдаг бөгөөд нас ахих тусам хэмжээ нь томорч, тоо нь нэмэгдэж болно.
Шинж тэмдэг: 99% нь ямар ч шинж тэмдэггүй. Маш ховор тохиолдолд хэмжээ нь хэт томорч (ихэвчлэн 10 см-ээс дээш) ойролцоох ходоод, гэдэс зэрэг эрхтнийг дарвал гэдэс дүүрэх, хоол шингэхгүй байх, өвдөх зэрэг зовиур илэрч болно.
Эмчилгээ ба Хяналт: Элэгний уйланхай нь хорт хавдарт шилжих магадлал бараг БАЙХГҮЙ. Тиймээс шинж тэмдэггүй ихэнх тохиолдолд ямар ч эмчилгээ шаардлагагүй. Зүгээр л "Миний элгэнд усан хавдар байдаг юм байна" гэж ойлгоод тайван байж болно. Гэхдээ хэмжээ нь томорч байгаа эсэхийг хянах зорилгоор 6 сараас 1 жилд нэг удаа ЭХО-д хянуулахыг зөвлөдөг.
Элэгний Гемангиома (Hemangioma) - Судасны Бөөгнөрөл
Онцлог: Уйланхайн дараа орох түгээмэл хоргүй үүсгэвэр. Хэвийн бус цусны судалнууд утасны эрчлээс мэт бөөгнөрсөн, нэг ёсны судасны гажиг юм. Энэ нь мөн л төрөлхийн шалтгаантай гэж үздэг.
Шинж тэмдэг: Ихэвчлэн шинж тэмдэггүй бөгөөд эрүүл мэндийн үзлэгээр тохиолдлоор илэрдэг.
Эмчилгээ ба Хяналт: Гемангиома нь хорт хавдарт шилжихгүй. Тиймээс ихэнх тохиолдолд тусгай эмчилгээ шаардлагагүй, зөвхөн тогтмол хяналт хангалттай. Тодосгогч бодистой КТ (Компьютерт томографи) эсвэл MRI (Соронзон үелзүүрт томографи) шинжилгээгээр будагч бодис аажмаар нэвчиж дүүрдэг онцлог шинж тэмдэгтэй тул бусад хортой үүсгэврээс ялгахад харьцангуй хялбар байдаг.
Нэвчдэст Зангилаат Гиперплази (Focal Nodular Hyperplasia, FNH)
Онцлог: Элэгний эсүүд хэсэг газарт хэт урган бөөгнөрөл үүсгэх. Харьцангуй ховор тохиолддог хоргүй үүсгэвэр.
Эмчилгээ ба Хяналт: Ихэвчлэн шинж тэмдэггүй, хорт хавдарт шилжих эрсдэлгүй тул эмчилгээ шаардлагагүй, хяналт хийх нь элбэг.
2. ЗЭВХЭГ АНХААРАХ ЁСТОЙ 'ХОРТОЙ ҮҮСГЭВЭР'
Хэдийгээр ихэнх нь хоргүй ч, "магадгүй" гэсэн ганц хувийн эрсдэлийн төлөө л бид нарийн шинжилгээ хийх шаардлагатай болдог.
1. Элэгний Эсийн Хавдар (Hepatocellular Carcinoma, HCC) - Жинхэнэ "Элэгний Хорт Хавдар"
Энэ бол бидний хамгийн их айдаг, элэгний эсээс өөрөөс нь үүсэлтэй "анхдагч хорт хавдар" юм.
МОНГОЛ ДАХЬ ОНЦЛОГ БА ЭРСДЭЛ: Манай улс элэгний эсийн хорт хавдрын өвчлөл, нас баралтаар дэлхийд тэргүүлдэг харамсалтай статистик бий. Үүний хамгийн гол шалтгаанууд нь:
Архаг Гепатит B, C вирус: Элэгний хорт хавдрын дийлэнх хувийг эзэлдэг гол буруутан.
Элэгний хатуурал (Цирроз): Удаан хугацааны үрэвслийн (вирус, архи) улмаас элэг хатуурч, сорвижсоноор хорт хавдар үүсэх эрсдэл эрс нэмэгддэг.
Архины хэт хэрэглээ: Элгийг шууд гэмтээж, хатууралд хүргэдэг ноцтой эрсдэлт хүчин зүйл.
Архины бус шалтгаант элэгний өөхжилт (NAFLD): Сүүлийн үед таргалалт, чихрийн шижин, буруу хооллолттой холбоотойгоор элэг өөхжилснөөс үүдэлтэй хорт хавдар нэмэгдэх хандлагатай байна.
Шинж тэмдэг: Харамсалтай нь, элэг бол "Чимээгүй эрхтэн". Хорт хавдар нэлээд даамжирсан үед л шинж тэмдэг илэрдэг. Эрт үедээ бараг зовиургүй. Даамжирсан үед ядрах, жин буурах, хэвлийн баруун дээд хэсгээр өвдөх, хэвлийгээр ус дүүрэх, шарлах зэрэг шинж тэмдэг илэрч болно.
Эмчилгээ: Элэгний үйл ажиллагаа, өвчний үе шатаас хамаарч элэг тайрах мэс засал, элэг шилжүүлэн суулгах, үүсгэврийг түлэх (RFA), судас бөглөх (TACE), эмийн эмчилгээ (бай эмчилгээ, дархлаа эмчилгээ) зэрэг олон төрлийн эмчилгээний аргуудыг сонгодог.
2. Элгэнд Үсэрхийлсэн Хавдар (Metastatic Liver Cancer)
Онцлог: Энэ нь элгэнээс өөрөөс нь үүссэн хавдар биш, харин бусад эрхтний (жишээ нь: бүдүүн гэдэс, ходоод, уушги, хөх г.м) хорт хавдрын эсүүд цусаар дамжин элгэнд ирж, тэндээ "үүрлэсэн" тохиолдол юм.Эмчилгээ: Анхдагч хавдрын (хаанаас үүссэн) төрлөөс хамаарч эмчилгээний төлөвлөгөөг гаргадаг. Ихэвчлэн химийн болон бусад эмийн эмчилгээг голчлон хийдэг.
3. Зөв оношлогоо бол эмчилгээний эхлэл! (Шинжилгээний үе шат)
ЭХО-д "үүсгэвэр" харагдсан бол түүний "хэн" болохыг таних нарийн шинжилгээний үе шат эхэлнэ.
1-р үе шат: Хэвлийн ЭХО (Ultrasound) Хамгийн анхан шатны, хялбар шинжилгээ. Үүсгэврийн хэмжээ, хэлбэр, мөн энгийн усан хавдар (уйланхай) уу, эсвэл эс, судсаар дүүрсэн "хатуу" үүсгэвэр үү гэдгийг ялган харна.
2-р үе шат: Тодосгогч бодистой КТ эсвэл MRI (Dynamic CT/MRI) ЭХО-д илэрсэн үүсгэврийн шинж чанарыг тодорхойлох хамгийн чухал, нарийн шинжилгээ. Судсаар "тодосгогч бодис" шахаж, цаг хугацааны явцад үүсгэвэр хэрхэн будагч бодисыг авч (цусан хангамж ямар байгааг) байгааг шалгаж, хоргүй болон хортой үүсгэврийг ялган оношилдог. (Жишээ нь, гемангиома нь захын хэсгээсээ төв рүүгээ аажмаар дүүрдэг онцлогтой).
3. Цусны шинжилгээ (Blood Test) Элэгний үйл ажиллагааны үзүүлэлтүүдийг (AST, ALT, GGT г.м) шалгаж, элэгний хорт хавдрын үед ихэсдэг "Альфа-фетопротейн (AFP)" хэмээх хавдрын маркерыг үзэж, эрсдэлийг үнэлэхэд тусалдаг.
4. Эд эсийн шинжилгээ (Biopsy) Дээрх шинжилгээнүүдээр онош тодрохгүй, эргэлзээтэй тохиолдолд эцсийн оношийг батлах зорилгоор хийдэг. Нарийн зүүгээр үүсгэврээс эдийн дээж авч, микроскопоор харж хорт хавдрын эс байгаа эсэхийг баталгаажуулдаг.
Монголд хаана хандах вэ? Анхан шатны ЭХО шинжилгээг өрх, дүүргийн эмнэлэг, хувийн ихэнх эмнэлэгт хийдэг. Харин нарийн оношилгоо, эмчилгээний чиглэлээр Улсын Нэгдүгээр Төв Эмнэлэг (УНТЭ), Хавдар Судлалын Үндэсний Төв (ХСҮТ), мөн Интермед, Сонгдо зэрэг томоохон хувийн эмнэлгүүдийн Элэг, цөс, нойр булчирхайн тасаг, мэргэжлийн эмч нарт хандах нь зүйтэй.
4. Элэгний эрүүл мэндийг хамгаалах УРЬДЧИЛАН СЭРГИЙЛЭЛТ
"Элгэнд үүсгэвэр" гэх айдастай хариунаас зайлсхийх, эрүүл элэгтэй байх хамгийн сайн арга бол эрүүл амьдралын хэв маяг, тогтмол хяналт юм.
ТОГТМОЛ ҮЗЛЭГТ ХАМРАГДАХ (Хамгийн чухал!) Ялангуяа та Гепатит B, C вирусийн архаг халдвартай, эсвэл элэгний хатууралтай "ЭРСДЭЛТ БҮЛГИЙН" хүн бол 6 САР ТУТАМД заавал Элэгний ЭХО болон AFP (хавдрын маркер) шинжилгээг хийлгэж байх нь элэгний хорт хавдрыг ЭРТ илрүүлэх цорын ганц баталгаат арга юм.
ГЕПАТИТ B-ГИЙН ВАКЦИН В вирусийн халдвараас вакцинаар бүрэн сэргийлэх боломжтой. Хэрэв та дархлаагүй бол (эсрэг биегүй) ЗААВАЛ вакцин хийлгээрэй.
АРХИНААС ТАТГАЛЗАХ, ХЭРЭГЛЭЭГ ХЯЗГААРЛАХ Архины хэт хэрэглээ бол элэгний гэмтэл, хатуурлын гол дайсан юм.
ЗӨВ ХООЛЛОЛТ БА ДАСГАЛ ХӨДӨЛГӨӨН Элэгний өөхжилт бол энгийн зүйл биш. Тос, өөх, хэт их нүүрс усны хэрэглээгээ багасгаж, тогтмол дасгал хөдөлгөөн хийж, жингээ барих нь эрүүл элэгний үндэс.
БАТАЛГААГҮЙ ЭМ, ТАНГААС ЗАЙЛСХИЙХ "Элгэнд сайн", "Элэг цэвэрлэнэ" гэх тодорхойгүй гарал үүсэлтэй, эмчийн зааваргүй төрөл бүрийн тан, эмийн ургамал, хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүн нь эсрэгээрээ элгэнд ноцтой хордлого (эмийн шалтгаант гепатит) үүсгэж, гэмтээх эрсдэлтэй. Аливаа зүйл хэрэглэхээсээ өмнө ЗААВАЛ мэргэжлийн эмч, эм зүйчтэй зөвлөөрэй.
"Элгэнд үүсгэвэр байна" гэдэг үг айдас төрүүлэм сонсогдох нь мэдээж. Гэхдээ бидний үзсэнчлэн, дийлэнх нь хоргүй бөгөөд хортой байсан ч эрт үедээ илрүүлбэл эмчлэх бүрэн боломжтой. Хамгийн гол нь айдаст автан цаг алдах биш, хоол боловсруулах эрхтний (гастроэнтерологи) мэргэжлийн эмчид хандаж, зөв оношоо тодруулж, шаардлагатай хяналт, эмчилгээг эхлүүлэх явдал юм.
Таны "чимээгүй эрхтэн"-ий илгээсэн энэхүү жижиг дохиог бүү алдаарай!
Комментарии
Отправить комментарий